Evlat Edinme müessesesi 4271 sayılı Türk Medeni Kanunun (TMK) 305 ila 320. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Yasamızdaki düzenleme evlat edinmeyi tam bir soybağı ilişkisi olarak niteleyen katı sistemlerle, evlat edinme ilişkisini geri dönüşü kolayca mümkün geçici bir düzenleme olarak algılayan esnek sistemlerin arasında bir yöntem tercihiyle, karma bir anlayışla oluşturulmuştur.
Yasal düzenleme incelendiğinde evlat edinme ilişkisi kurulurken çocuk ve erginlerin farklı değerlendirmeye tabi tutulduğu; çocukların evlat edinilmesine ilişkin düzenlemelerin çok daha ayrıntılı ve sıkı düzenlendiği; erginlerin evlat edinilmesi hallerinde gerektiğinde çocuklara ilişkin hükümlerin kıyasen uygulanmasına cevaz verildiği görülmektedir.
Yine bu yasayla evlatlık ilişkisinin kurulabilmesi ancak mahkeme kararıyla mümkündür.
A-)Küçüklerin Evlat Edinilmesi:
Küçüklerin evlat edinilmesi iki yolla mümkün olmaktadır.
---Kurum Koruması altındaki bir çocuğun evlat edinilmesi.
---Kişilerarası anlaşma ile evlat edinme
Ancak hangi yolla olursa olsun küçüklerin evlat edinilmesinde yasayla aranan koşulların tamamlanması gerekmektedir. Buna göre;
Evlat edinme işleminden evvel küçüğün en az 1(bir) yıl süreyle evlat edinecekler tarafından bakılmış olması ve evlat edinme işleminde küçüğün menfaatinin bulunması gerekmektedir. Evlat edineceklerin başka çocukları varsa, evlatlık ilişkisi kurulurken onların menfaatleri de gözetilmelidir.
1-)Küçükleri Evlat Edinecekler Bakımından Koşullar:
Yasada küçükleri evlat edinecekler açısından birlikte ya da tek başına evlat edinme durumu farklı hükümlerle düzenlenmiştir. Buna göre;
a)- Resmi nikahla evli olanlar ancak birlikte evlat edinebilirler. Bunun için de ya en az 5 yıldan beri evli olmaları ya da eşlerden birinin 30 yaşını doldurmuş bulunması gerekmektedir.
Eşler en az 2(iki) yıl resmi nikahla evli olmak ya da 30 yaşını doldurmuş bulunmak koşuluyla birbirlerinin çocuklarını evlat edinebilirler.
Gerek eşlerin birbirlerinin çocuklarını ve gerekse başkasının çocuğunu evlat edinebilmek için evlilik süresi ve yaş koşulundan birini gerçeklemiş bulunmak evlat edinmek için yeterlidir.
b)- Evli olmayanlar 30 yaşını doldurmuşlarsa tek başlarına evlat edinebilirler.
Evli olan eşlerden birinin;
---Sürekli olarak ayırtım yeteneğini kaybettiğine dair hakkında doktor raporu düzenlenmişse,
---En az 2(iki) yıldır nerede olduğu bilinmiyorsa
---Mahkeme kararıyla eşlerin en az 2(iki) yıl süreyle ayrı yaşamalarına karar verilmişse,
diğer eş 30 yaşını doldurmak koşuluyla tek başına evlat edinebilir.
2)-Küçük Bakımından Koşullar:
a)-Yaş Koşulu:
Yasada evlat edinilen çocuğun evlat edinenden an az 18 yaş küçük olması gerektiği belirtilmiştir.
b)-Rıza Koşulu:
Evlat edinilecek çocuk ayırtım yeteneğine sahipse, hakim tarafından kendi rızası mutlaka alınır.
Şayet çocuk vesayet altındaysa, vesayet makamından da izin alınmalıdır.
Aşağıda belirtilen istisna dışında, çocuğun ana-babasının da birlikte rıza vermesi gerekmektedir. Ebeveynler bu rızayı mahkemeye verecekleri bir dilekçe ile yazılı olarak ya da hakim huzurunda tutanağa geçirilmek suretiyle sözlü olarak da verebilirler. Rıza evlat edinme işleminden önce, evlat edineceklerin isimleri belirtilmeksizin de verilebilir.
Ana-baba çocuğun doğumundan 6(altı) hafta geçmeden rıza veremezler. Usulüne uygun verilen rıza, verildiği tarihten itibaren 6 (altı) hafta içerisinde verildiği usulle geri alınabilir. Bundan sonra tekrar rıza verilmesi halinde bu kesindir, dönülemez.
bb)-Rızanın aranmayacağı haller:
Aşağıdaki haller gerçekleşmişse ana ve/veya babadan birinin rızası aranmayabilir:
---Kim oldukları bilinmiyorsa,
---Uzun süreden bu yana nerede oldukları bilinmiyorsa,
---Sürekli olarak ayırt etme yeteneklerini kaybettikleri belgelenmişse,
---Çocuğa karşı bakım ve özen yükümlülüklerini yerine getirmiyorlarsa.
Bu hallerde mahkeme rızayı değil ana ya da babadan birinin rızasının aranıp-aranmayacağı hususunu karara bağlar.
Bu halde çocuk, ileride evlat edinilmek üzere kuruma yerleştirilir.
B)- Ergin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesi:
Evlat edinenin şayet alt soyu varsa, onun açık onayıyla ve en az 5(beş) yıl süreyle evlat edinenle birlikte, aile ilişkisi içinde yaşamış olmak koşuluyla ergin veya kısıtlılar da evlat edinilebilir. 2005 tarihine kadar kendi altsoyu yani çocuğu bulunanların ergin veya kısıtlıları evlat edinmesi mümkün değil iken 2005 tarihinde 5399 sayılı yasanın 1.maddesiyle TMK.'nun 313. maddesinde yapılan ve 15.07.2005 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe giren değişiklikle altsoyu bulunanların evlat edinebilmesi, altsoyun onayına tabi kılınmıştır.
Evlat edinilecek kişi evli ise eşinin de rızası aranır.
Medeni Yasa ergin ve kısıtlıların evlat edinilmesinde mümkün olduğunca kapsayıcı düzenleme yapma ihtiyacıyla belli bazı durumları başlık halinde saymıştır. Buna göre;
---Bedensel ya da zihinsel engeli nedeniyle sürekli yardıma ihtiyaç duyan kişi en az 5(beş) yıldan beri evlat edinecek kişi tarafından fiilen bakılıyorsa,
---Evlat edinilecek ergine, küçükken, evlat edinecek tarafından en az 5(beş) yıl süreyle fiilen bakılmışsa,
---Evlat edinilecek ergin, en az 5(beş) yıldan beri evlat edinecekle aile ilişkisi içerisinde, birlikte yaşıyorsa ve evlat edinme için haklı bir neden varsa,
ergin ve kısıtlılar evlat edinilebilir.
Yukarıda izah edilen düzenlemeler dışında küçüklerin evlat edinilmesi başlığıyla sıralanan koşullar hale uygun düştüğü ölçüde ergin ve kısıtlıların evlat edinilmesinde de kıyasen uygulanır.
C)-Evlatlık İlişkisinin Hükümleri
Yasalar nezdinde ana-babaya tanınan haklar evlat edinmeyle, evlat edinene geçer. Evlat edinilen küçük ise evlat edinenin soyadını alır; ergin ise kendi rızası varsa evlat edinenin soyadını alır.Evlat edinen şayet isterse, evlat edindiği küçüğe yeni bir ad da verebilir.Eşler tarafından birlikte evlat edinilmek ve ayırtım yeteneğine henüz sahip olmamak koşuluyla, evlat edinilen küçüğün nüfus kaydına ana-baba ismi olarak evlat edinenlerin isimleri yazılır.
Evlat edinilen hem eski ailesinin mirasçısı olmakta devam eder ve hem de evlat edinene mirasçı olur. Ancak evlat edinen evlat edindiğinin mirasçısı olamaz.
Evlat edinilenin eski ve yeni nüfus kayıtları arasında, gerekli şerhler düşülerek kaydi irtibat kurulur. Ancak evlat edinme işlemi ile ilgili belge, bilgi ve kayıtlar mahkeme kararı ya da evlat edinilenin rızası olmaksızın açıklanamaz.
D)-Evlat Edinme İşleminde Şekil ve Usul
Evlat edinme ancak bu hususta verilecek mahkeme kararıyla hüküm ifade eder. Bu konuda karar vermeye yetkili mahkeme tek başına evlat edinme işleminde evlat edinecek olanın ikameti, birlikte evlat edinmelerde ise eşlerden birinin ikamet yeri aile mahkemesidir.
Evlat edinme başvurusundan sonra evlat edinenin ölmesi ya da ayırtım yeteneğini kaybetmesi, evlatlık ilişkisinin diğer koşullarını etkilememişse evlat edinme işlemine engel olmaz. Evlat edinme başvurusundan sonra evlat edinilecek ergin olursa, küçüklerin evlat edinilmesine ilişkin hükümler bakidir.
Medeni Yasamız konuya atfettiği öneme uygun olarak evlat edinme taleplerine ilişkin araştırma hususunda hakime büyük sorumluluk ve geniş yetkiler tanımıştır. Hakim res'en her türlü araştırmayı yapabilir, tarafları dinler, uzman görüşüne başvurur. Tüm bu araştırmalar kurulmak istenen evlatlık ilişkisinin amaca uygunluğunun, gerçekliğinin, tarafların menfaatlerine sağlayacağı katkının anlaşılmasına hizmet etmelidir.
E)-Evlatlık İlişkisinin Kaldırılması
Medeni Yasamızın benimsediği sistem gereği kurulacak evlatlık ilişkisiyle soybağına çok yakın ciddi bir bağ tesis edilmektedir. Bu itibarladır ki, kurulan evlatlık ilişkisinin sonradan kaldırılması kısıtlı koşullarla mümkün olabilmektedir.
Yukarıda etraflıca bahsedildiği üzere evlatlık ilişkisinin kurulması esasen rızaya tabidir. Yasal sebepler bulunmadığı halde mutlak rıza koşuluna aykırı olarak verilen evlat edinme kararının kaldırılmasını istemek mümkündür. Evlatlık ilişkisinin kurulması kararında aranması gereken diğer koşulların eksikliği halindeyse şayet eksiklik sonradan ortadan kalmış ya da sadece usul işlemlerine ilişkinse evlat edinme kararının kaldırılması istenebilir. Ancak her iki halde de evlat edinilenin menfaatleri ölçü kabul edilir. Eğer evlatlık ilişkisinin kaldırılmasına karar verilmesi evlat edinilenin menfaatinin ağır biçimde zedelenmesine neden olacaksa bu karardan kaçınılır.
Rıza koşulu ihlal edilmişse rızası alınması gereken kişiler, diğer hallerde Cumhuriyet Savcısı veya her ilgili evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını talep edebilir. Dava hakkı, dava sebebinin öğrenilmesinden itibaren 1(bir) yıl ve her halde evlat edinme işleminin üzerinden 5(beş) yıl geçmekle düşer. Bu süre hak düşürücü süredir.
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Türk Medeni Kanununda Evlat Edinme Hükümleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.Ferda Vardal Çalgın'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
Şu ana dek 4 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi :
4 okuyucu (100%) makaleyi yararlı bulurken,
0 okuyucu (0%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
40534
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :
* Son okunma 18 saat 14 dakika 47 saniye
önce.
* Ortalama Günde 10,07 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 12370, Kelime Sayısı : 1136,
Boyut : 12,08 Kb.
*
4 kez yazdırıldı.
*
5 kez indirildi.
*
4 okur yazarla iletişim kurdu.
* Makale No : 1633
Türk Medeni Kanununda Evlat Edinme Hükümleri
