İdareler, kanunlarla yapmak yükümlüğündeoldukları kamu hizmet ve teşebbüslerin yürütülmesi için gerekli olan taşınmazları,kaynakları ve irtifak haklarını nakden ve peşin olarak kamulaştırmayapabilirler.(Kamulaştırma Kanunu md 3)Bu kararı alınabilmesi için öncelikletaşınmaza ilişkin kamulaştırma kararında önce kamu yararı kararının alınması gereklidir.Örneğin Belediye yararına yapılacak olan kamulaştırmalarda belediye encümeni yetkilidir.Kamu yararı kararı alınmadan yapılacak kamulaştırmalar ise idare mahkemesindeaçılacak olan iptal davası ile iptal edilebilecektir. Kamu yararı kararının sonnoktası ise kararın valilikçe onaylanmasıdır. Ancak bakanlıklar ve de bakanlarkurulunun almış olduğu kamu yararı kararının valilik onayına ihtiyacı yoktur.
Kamulaştırma yapacak olan idare kamulaştırmaveya kamulaştırma yoluyla üzerinde irtifak hakkı kurulacak olan taşınmazmalların sınırını yüzölçümünü gösterir ölçekli planı yapar ya da yaptırır.İdare söz konusu taşınmazı kamulaştırırken satın alma usulünü kullanabileceğigibi bedel tespiti yaptırarak asliye hukuk mahkemesinden adına tesciledilmesini isteyebilir.
Satın alma usulünde malıntahmini bedelini belirlenmesi amacıyla belediye bünyesinde kıymet takdirkomisyonları oluşturur. İdare söz konusu işlemden sonra tahmini bedel belirtilmeksizinkamulaştırılması kararlaştırılan taşınmazın malikine pazarlıkla satın almakveya trampa usulü ile almak gibi seçeneklerle resmi taahhütlü yazı ile malikinebildirir.
Kamulaştırmanın satın almausulü ile yapılamaması halinde ise kamulaştırma bedelinin mahkemece tespiti vetaşınmaz malın idare adına tescili için TAŞINMAZIN BULUNDUĞU ASLİYE HUKUKMAHKEMESİNDE MÜRACAATA BULUNUR VE BEDEL TESPİTİYLE BİRLİKTE ADINA TESCİLİNİTALEP EDER.
Mahkemece belirlenmiş olanduruşma gününde hâkim tarafları taşınmaz bedeli konusunda anlaşmaya davet eder.Tarafların bedelde anlaşması halinde hakim söz konusu değeri kamulaştırmabedeli olarak tespit eder ve gerekli işlemleri yapar.
Tarafların bedelde anlaşamamalarıhalinde hâkim en geç otuz gün içinde keşif ve de otuz gün sonrasına duruşmagünü koyarak malın değerinin tespiti için mahallinde keşif icra eder. Keşifsırasında muhtar hazır bulundurulur ve de beyanı alınır. Bilirkişiler sözkonusu taşınmazın değeri için 15 gün içinde rapor oluşturur ve de söz konusurapor duruşma beklenmeden taraflara tebliğ edilir. Tarafların bedeldeanlaşamamaları halinde hâkim gerektiğinde yeni bir bilirkişi heyetibelirleyerek adil ve hakkaniyete uygun bir kamulaştırma bedeli tespit eder.Önemli bir ayrıntı olarak bilirkişi raporları daha önceden taraflara tebliğedildiğinden dolayı bilirkişi raporlarına itiraz ancak duruşma sırasındagerçekleştirilir.
Asliye hukuk mahkemesinin vereceği bedeleilişkin kararın temyizi mümkün iken verilmiş olan idare adına tescil kararı isekesin nitelik taşımaktadır.
Taraflar duruşma günününtebliğinden itibaren 30 gün içinde idare mahkemesinde kamulaştırma kararınıniptali için dava açabileceklerdir. Açılacak olan iptal davası ile birliktealınacak olan yürütmenin durdurulması kararı ile asliye hukuk mahkemesindegörülen değer tespit ve de tescil davası idare mahkemesindeki iptal davasınıbekletici mesele yapacaktır. İdare mahkemesinde dava da yürütmenin durdurulmasıkararı verilmez ise asliyle hukuk mahkemesinde dava görülmeye devam edecektir.
Kamulaştırma bedelinintespitinin esasında cins ve nevi; yüz ölçümü; kıymetini etkileyecek bütünnitelik ve unsurlarını ve her unsurun ayrı ayrı değerini; varsa vergi beyanını;kamulaştırma tarihindeki resmi makamlarca yapılmış olan kıymet takdirlerini;kamulaştırma gününden önceki özel amacı olmayan serbest alış satış durumundakiemsal satış değerleri; yapılarda resmi birim fiyatları ve yapı maliyet hesaplarını;yıpranma payını; bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçüleri; esastutularak BİLİRKİŞİ KURULUNCA TAŞINMAZIN KAMULAŞTIRMA DEĞERİ HESAPLACAKTIR.Bilirkişi kurulu ise kamulaştırmaya konu olacak yerin cins ve niteliğine göreüçü odalar listesinden;ikisi idare kurulu listesinden seçilmek üzere beşkişiden teşekkül edecektir.Mahkemeye gönderilmiş olan bilirkişi listesindentaraflar bilirkişi kurulu hakkında anlaşmaya varamaz ise o halde bilirkişilerhakim tarafından resen seçileceklerdir.Yine hakim bilirkişilere yapmışoldukları değer tespiti için usulüne uygun şekilde yemin ettirecektir.
İdare adına yapılantaşınmazın tescilinden sonra taşınmaz malın boşaltılması idarece icramemurundan istenecektir. İcra memuru taşınmaz malı on beş gün içindeboşaltmaları için içindekilere tebliğ edecektir.(SADECE TAŞINMAZ MALİKİNEOLMAYIP ÖRNEĞİN KİRACIYA DA TEBLİĞİ GEREKİR.)Bu süre içinde taşınmaz malboşaltılmaz ise icraca boşaltılacaktır. İTİRAZ VE ŞİKÂYET İCRA MARİFETİYLEGERÇEKLEŞECEK OLAN BOŞALTMA İŞLEMİNİ DURDURMAYACAĞI GİBİ BOŞALTMA İŞLEMİALEYHİNE MAHKEMECE İHTİYATİ TEDBİR KARARI VERİLEMEYECEKTİR. YİNE TAŞINMAZINBOŞALTIMASI SEBEBİYLE MAL SAHİBİ VEYA İDARE TAZMİNATLA SORUMLUTUTULAMAYACAKTIR.
İdare kamulaştırmanın hersafhasında kamulaştırma kararı veren ve onaylayan yetkili merciin kararı ilekamulaştırmadan tek taraflı olarak kısmen veya tamamen vazgeçebilecektir. Buhalde uygun görülecek olan avukatlık ücreti ve yargılama giderleri idareyeyükletilecektir.
Mal sahibikamulaştırma bedelinin kesinleşmesinden itibaren beş yıl içinde kamulaştırmayayapan idarece;kamulaştırma ve devir amacına uygun hiçbir işlem veya tesisatyapılmaz ve de kamu yararı yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz malolduğu gibi bırakılırsa mal sahibi veya mirasçıları kamulaştırma bedelinialdıkları günden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte ödeyerek taşınmazmalını geri alabilir.Geri alma hakkının doğmasından itibaren 1 yıl içindekullanılmaması halinde söz konusu hak düşecektir.Yine bir den çok taşınmazındurumunun geri alma hakkı doğacak şekilde kullanılmaması halinde bir bütünolarak işlem görecektir.
Kamulaştırmayakonu olan söz konusu malın mülkiyetinin idareye geçmesi mahkemece verilecektescil kararı ile olacaktır.
KAMULAŞTIRMAYA İLİŞKİN İÇTİHATLAR
Kamulaştırma bedelinin tespitidavasında dava bedelinin tespitinde idarece belgelerin mahkemeye verildiği günesas alınmalıdır. Ayrıca üzerinde kat irtifakı bulunan yerlerde arsa ile anayapının değeri ayrı ayrı hesaplanmalı ve bağımsız bölümde bulunan değerietkileyecek nitelikler varsa bunlarında değere eklenmesi zorunludur.Bunoktaların değerlendirilmeden verilecek olan bilirkişi raporlarının değere esasteşkil etmesi bozma nedenidir.Bilirkişi kurulundan bu konuda ek raporlaralınarak bu doğrultuda kararlar verilmelidir.
18.H.DE.2005/2842 K.2005/5438
Kamulaştırma yasasının md15 göre bilirkişi kurulunca taşınmaza değer biçilmesinde kamulaştırma kararınıntamamlanmasından itibaren bir yıl içinde idarece tebligat yapılmamış isekamulaştırma tarihinin hak sahibine tebliğ olduğu, tebligat yapılmadan davaaçılmış ise dava tarihinden itibaren değer tespitinde bulunulur. Burada dikkatedilecek hak sahibinin kamulaştırma kararını öğrenmesinden itibaren bir ayiçinde idare mahkemesinde dava açmaması halinde karar kesinleşmiş olarak sözkonusu tarihi esas alarak kamulaştırma bedeli tespit edilirken; iptal davasıaçılması halinde ise idare mahkemesinde davanın ret tarihi itibariyle kararkesinleşmiş sayılarak o tarih itibariyle değer hesaplanacaktır.
18.H.D E.2002/12006 K.2003/435
Bağımsız yapıda ya da söz konusu taşınmazın diğerdeğer artırıcı unsurların toplamı taşınmazın esas değerinin %10 undan fazlaolamayacağı dikkate alınmadan fazlaya karar verilmesi ve de bu konuda bilirkişikurulundan ek rapor almadan karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.
18.H.D E.2004/149 K.2004/2911
Emsal satışın değertespitinde dikkate alınırken bağımsız bölümünde dahil olduğu emsal satışınzorunluluk olmadıkça dikkate alınmaması gerektiği dikkate alınmadan sözü edilenemsal satışın çıplak arsa satış değeri olarak değerlendirilmesi; Emlakvergisinin kamulaştırma bedelinin tespitinde dikkate alınacak iken söz konusuemsal taşınmaz ile kamulaştırılacak taşınmazın değerler oranlarının ilgilibelediyelere sorulmaması; Bilirkişi kurulunca emsal teşkil eden söz konusuparselin ALICISI, SATICISI, SATIŞ DEĞERİ VE SATIŞ TARİHİNİ GÖSTERİR BELGELERİNTAPU SİCİL MÜDÜRLÜĞÜNDEN GETİRİLMEMİŞ OLMASI bozma sebebi arz etmektedir.
18.H.D E.2009/5 K.2009/1183
Dava konusu taşınmaz arsaniteliğinde olup arsa değerinin hesaplanmasında kamulaştırma gününden öncekiözel amacı olmayan serbest alış satışa tabi olan emsal taşınmazların bedeltespitinde esas alınması gerekir. Uzlaşma yolu ile idare tarafından değeritespit edilen yahut kamulaştırılan diğer taşınmazların bilirkişi kurulununyapacağı değerlendirmelerde esas alınmaması zorunlu olup bu yönde alınacakkararlar bozma sebebi olacaktır.Ayrıca değerlendirmeye esas alınan emsalsatışların değerlendirme tarihlerindeki karşılıkların fiyat artış endeksleriuygulanması suretiyle tespiti ve de söz konusu emsal alınan taşınmaz ilekamulaştırma yapılacak olan taşınmaz arasında eksik ve üstün özeliklerinin tektek belirlenerek oranları açıklanmak üzere tespiti gerekmektedir.Bildirilmişolan emsallerin teyitleri de getirtilip gerektiğinde resen emsallerdecelbedildikten sonra yeniden oluşturulacak bilirkişi kurulunca kamulaştırılacaktaşınmazın değerinin tespiti gerekir.
5.H.D E.2003/6064 K.2003/10391
KAMULAŞTIRMANIN İPTALİ DAVASI
İdare tarafından taşınmazın bulunduğu yerasliye hukuk mahkemesinden açılacak olan bedel tespiti ve tescil davasındanönce İDARENİN MUTLAKA SATIN ALMA USULÜNE BAŞVURMASI ZORUNLU OLUP, bu süreciusulüne uygun şekilde sonlandırması gereklidir.Bu süreç tamamlanmadan idaretaşınmaz bedelinin tespiti ve de tescil talebinde bulunamayacaktır.
6.H.D E.2008/345 K.2008/2373
Diğer bir açıdan ise kamulaştırmayapılacak taşınmaz malikine söz konusu taşınmazın kamulaştırma kararına ilişkintebligatın usulüne uygun olarak yapılması, aksi halde kamulaştırmanın iptaliiçin iptal süresi başlamayacaktır.
6.H.D E.2007/2561 K.2009/998
Asliye Hukuk Mahkemesitarafından davalı taşınmaz malikine yapılan tebligat sonucunda malik davadilekçesinin tebellüğ ettiği tarihten itibaren otuz gün içinde idaremahkemesinde iptal davası açabilecektir. Taraflara gönderilen meşruhatlıdavetiye kâğıdında tarafların duruşmaya gelmemesi halinde yokluklarında kararvereceği ihtar edilir.
Kamulaştırma işlemi esasındabir idari işlem olduğundan dolayı bu işlemin yetki, şekil, sebep, konu vemaksat yönlerinden biri ile hukuka aykırılığı ileri sürülerek açılacak olaniptal davası idari yargıda görülecektir. Yetkili mahkeme örneğin bakanlarkurulunun almış olduğu kamulaştırma kararında Danıştay olacak iken bunundışında genel yetkili mahkemeler çerçevesinde taşınmazın bulunduğu yermahkemesinde iptal davası açılabilecektir. Yine ÖNEMLE ÜZERİNDE DURULMASIGEREKİLEN KAMULAŞTIRMA KANUNU MD 23 DOĞAN KAMULAŞTIRILAN TAŞINMAZI ESKİ MALİKİNGERİ ALMA HAKKINA İLİŞKİN DAVANIN ADLİYARGININ GÖREV ALANINA GİRDİĞİ NOKTASIDIR. İptal davasını açmaya yetkiliolan kişiler olarak sadece kamulaştırılacak taşınmazın maliki değil ayrıcakamulaştırma sebebiyle menfaati zedelenen her gerçek kişi de iptal davasıaçmaya yetkilidir. Yine buna dayanak olarak İYUK md 2 de gösterilebilecektir.Davacının dava sırasında ölmesi halinde söz konusu dava mal varlığınıetkileyebilecek davalardan olduğundan dolayı davacının mirasçıları da davayıdevam ettirebileceklerdir. El birliği mülkiyetin olduğu ya da paylı mülkiyetinsöz konusu olduğu davalarda da yine her bir paydaş kamulaştırmanın iptalidavası açabileceklerdir. Bunun dışında ise zilyetlik sebebiyle kamulaştırmanıniptali davası mülkiyetin ispat edilememesi halinde dava ehliyeti bulunmamasısebebiyle retle sonuçlanacaktır. Yine kamulaştırma yapılacak olan taşınmazınkiracısı da yine aynı şekilde kamulaştırmanın iptali davası açamayacaktır.Kamulaştırmanıniptali davasında davalı olarak gösterilecek olan istisnasız şekilde idareolacaktır.Yine İYUK md 7/4 bendi gereği kamulaştırma işlemi ile dayanağı olanimar planına karşıda yine süresi içinde iptal davası açılabilecektir.
Danıştayın vermiş olduğubir kararda davacıya adrese tebligat yapılmadan ilan yolu ile tebligatyapılması durumunu yasaya aykırı bularak iptal kararı vermiştir. Danıştay6.Dairesi E.2010/5764 K.2011/4942 Taşınmazın bedeli ve tescil davası nıntebligatı yapılmadan açılacak olan iptal davaları vaktinden önce açılmasebebiyle incelenmeksizin ret kararı verilecektir. Danıştay 6.D E.2007/4460K.2009/3951Kamulaştırmanın hazırlayıcı işlemleri niteliğinde olan kamu yararıkararı ve de uzlaşmaya davet yazısı da tek başına dava konusu edilemeyecek;edilmesi halinde ret sebebi olacaktır. Danıştay 6.D E.2008/8390 K.2008/9062
DAVANIN ESAS YÖNÜNDEN İNCELENMESİ
Kamulaştırma işlemi bir idari işlem olduğundan dolayıbu işlemin yetki,şekil,sebep,konu ve maksat yönlerinden biri ile veya birdenfazlası ile hukuka aykırılığını ileri sürerek açılan davalarda işleminbelirtilmiş olan esas yönleri açısından hukuka uygunluğu incelenecektir.
1)Yetki ve Şekil Yönünden Denetim
Kamulaştırmaişlemine karşı açılan iptal davasında işlemin yetki yönünden hukuka aykırıolduğu iddiası kamulaştırmaya yetkili kamu tüzel kişileri tarafındanyapılmamasından veya kamu yararı kararının yetkili organ tarafındanalınmamasından kaynaklanabilir. Bunlar TAPUYA KAYITLI TAŞINMAZLARDA SATIN ALMAUSULÜ DENENMEDEN DOĞRUDAN KAMULAŞTIRMA DEĞER TESPİTİ VE TESCİLİN TALEP EDİLMESİ;KAMULAŞTIRILMAK İSTENEN TAŞINMAZIN ÖLÇEKLİ PLANININ YAPILMAMIŞ OLMASI, KAMUYARARI KARARI VERECEK OLAN KURULLARDA OLUŞACAK OLAN SAKATLIK halleri gibidurumlarda yetki ve şekil yönünden iptale tabi olacaktır.
2)Konu Yönünden Denetim
Kamulaştırma işleminin konusunu kamulaştırmaya ilişkindiğer öğelerin uygunluğu da değerlendirilerek uygunluğu saptanacaktır. ÖRNEĞİNKAMU MALI KAMULAŞTIRILAMAYACAĞINDAN DOLAYI KAMULAŞTIRILMASI HALİNDE KONUSUSAKAT BİR İDARİ İŞLEM SÖZ KONUSU OLACAKTIR. DANIŞTAY 6.D E.2003/6862K.2005/3531Yine kamulaştırmanın kamunun ihtiyacından fazla yapılması halinde deişlemin sakat olacağı gibi irtifak hakkı kurulması yeterli iken taşınmazıntamamının kamulaştırılması durumu da konu yönünden sakatlık sebebiyle iptaletabi olacaktır. İki idare kurumunun kamulaştırılma noktasında karşı karşıyagelmesi halinde Danıştay 1.Dairesi hangisinin daha çok ihtiyacı olduğuna kararverecektir.
3)Sebep ve Amaç Yönünden Denetim
Genel olarak dikkatedilmesi gerekilen kamu yararı kararının alınmasını gerektirmeyen durumlarda dakamu yararı olduğu kabul edilmektedir. Buna göre kamu yararı kararı alınmasınıgerekli kılan durumlarda işlemin şekli unsuru diyebiliriz. ÖRNEĞİNKAMULAŞTIRIMAYA KONU OLAN TAŞINMAZIN İMAR PLANINDA YER ALMAMASINA RAĞMEN İMARPLANINA DAYALI KAMULAŞTIRMA İŞLEMİNE KONU OLURSA O HALDE SEBEP UNSURU AÇISINDANHUKUKA AYKIRI OLACAKTIR.
DANIŞTAY6.D E.2008/12396 K.2010/9826 YİNE İMAR PLANINA DAYALI YAPILAN KAMULAŞTIRMALARDAİMAR PLANININ İPTAL EDİLMESİ DURUMUDA UYGULAMA İŞLEMİ OLAN KAMULAŞTIRMAİŞLEMİNİ SEBEP YÖNÜNDEN İPTALİNE NEDEN OLACAKTIR. DANIŞTAY 6.H.D E.2008K.2011/4942.BİR DİĞER ÖNEMLİ NOKTA İSE İMAR PLANINDA TAŞINMAZIN FOKSİYONUNBELİRTİLMESİ HALİNDE TAŞINMAZ MALİKİ TAŞINMAZA YÜKLENEN FOKSİYONA UYGUN OLARAKKAMULAŞTIRILMASINI İDAREDEN TALEP EDEBİLECEKTİR. ANCAK BUNUN DIŞINDA İDAREMAHKEMESİNDE İDARENİN MALIN KAMULAŞTIRILMASINI İSTENMESİNE YÖNELİK DAVA İDAREAÇISINDAN İDAREYİ ZORLAYACAK ŞEKİLDE KAMULAŞTIRILMA TALEP EDİLEMEYECEĞİNDENAÇILMIŞ OLAN İDARE ALEYHİNE ZORLAYICI DAVALAR RET EDİLECEKTİR.
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Kamulaştırma" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.Uğur Hakan Kahraman'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
Şu ana dek 3 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi :
3 okuyucu (100%) makaleyi yararlı bulurken,
0 okuyucu (0%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
8436
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :
* Son okunma 13 saat 13 dakika 7 saniye
önce.
* Ortalama Günde 2,01 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 33433, Kelime Sayısı : 2947,
Boyut : 32,65 Kb.
*
5 kez yazdırıldı.
*
11 kez indirildi.
*
3 okur yazarla iletişim kurdu.
* Makale No : 1551
Kamulaştırma
