Çocuk Koruma Yasası

1. Duruşmada savcı yok - 5395 S. Çocuk Koruma yasasının "Mahkemelerin kuruluşu" başlıklı 25. Maddesi uyarınca çocuk mahkemesinde yapılan duruşmalarda savcı bulunmayacaktır.

Alıntı: MADDE 25 . — [1] Çocuk mahkemesi, tek hâkimden oluşur. Bu mahkemeler her il merkezinde kurulur. Ayrıca, bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen ilçelerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak kurulabilir. İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde çocuk mahkemelerinin birden fazla dairesi oluşturulabilir. Bu daireler numaralandırılır. Çocuk mahkemelerinde yapılan duruşmalarda Cumhuriyet savcısı bulunmaz . Mahkemelerin bulunduğu yerlerdeki Cumhuriyet savcıları, çocuk mahkemeleri kararlarına karşı kanun yoluna başvurabilirler.

2. Kelepçe takılması istisna - Bahsi geçen yasanın 18. maddesi uyarınca "Çocuklara zincir, kelepçe ve benzeri aletler takılamaz"

3. Kamu davasının Açılması ertelenebilir : 19. Madde uyarınca üst sınırı 2 yıla (2 yıl dahil) dek veya adli para cezasını gerektiren suçlarda kamu davasının açılması şu şartlarla ertelenebilmektedir :

Alıntı: a)Çocuğun daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması, b) Yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi hâlinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi, c) Kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması, d) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hâle getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi

4. 5 yıla dek suçlarda 15'inden küçük çocukların tutuklanması yasak : 21. madde gereği "Onbeş yaşını doldurmamış çocuklar hakkında üst sınırı beş yılı aşmayan hapis cezasını gerektiren fiillerinden dolayı tutuklama kararı verilemez."

5. Hükmün açıklanması geri bırakılabilir : 23. madde gereği çocuk hakkında verilen ceza 3 yıldan az veya adli para cezası ise hülmün açıklanması şu şartlarla geri bırakılabilir:

Alıntı: a) Çocuğun daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması. b) Çocuğun yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaat gelmiş olması. c) Çocuk hakkında, kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları itibarıyla bir cezaya hükmedilmesine gerek görülmemesi. d) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hâle getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi. Suçun işlenmesiyle kamunun uğradığı zarar miktarının belirlenememesi hâlinde, mahkemece takdir edilecek bir miktarda paranın bir defada Maliye veznesine yatırılması. Ancak bu koşul, çocuğun ailesinin veya kendisinin ekonomik durumunun elverişli olmaması hâlinde aranmayabilir.

6. Çocuk Suçunda uzlaşma imkanı daha geniş: 24. madde gereği şikayete bağlı veya kasten işlenen ve alt sınırı 2 yılı (suç tarihinde 15'inden küçük çocuklarda 3 yıl) aşmayan veya adli para cezasını gerektiren veyahut taksirle işlenen suçlarda uzlaşma yapılabilir.

7. Kolluk ve savcılıkta Çocuk birimleri : Bahsi geçen kanun gereği savcılık ve kollukta çocuk birimleri kurulur.Bu konu görev yapan personele özel eğitim verilir. Çocuk suçlarının soruşturması bu birimlerce yapılmak zorundadır.

8. Sosyal Çalışma Görevlileri - Adalet Bakanlığınca mahkemelere, Görevlendirildikleri çocuk hakkında sosyal inceleme yapmak, hazırladıkları raporları kendilerini görevlendiren mercie sunmak, Suça sürüklenen çocuğun ifadesinin alınması veya sorgusu sırasında yanında bulunmakla görevli en az lisans öğrenimi görmüş olanlar arasından yeterli sayıda sosyal çalışma görevlisi atanır.

Çocuk mahkemeleri artıyor, 8 ay ertelenen duruşmalar tarih olacak



Cezası az olduğu için çocuk suçları hızla artarken, bu konuda faaliyet gösteren 16 mahkeme yetersiz geliyor. Konuyu ‘Çocukken işledikleri suçun davası baba oldukları halde hâlâ sürüyor’ manşetiyle gündeme getiren Zaman, yargıyı harekete geçirdi. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK), Çocukları Koruma Kanunu’nda belirlenen esaslara göre tek hakimli yeni çocuk mahkemelerinin kurulması hazırlıklarını tamamladı. HSYK’nın olumlu görüşüyle öncelikle suç oranının yüksek olduğu büyük şehirlerde, sonrasında ise illerde yeni çocuk mahkemeleri kurulacak. Bunların sayısı iş yoğunluğuna göre belirlenecek. Hukukçular, yargılamanın hızlandırılması bakımından çalışmanın önemini vurgularken, suça itilen çocukların topluma kazandırılması amacıyla denetim ve rehabilitasyon tedbirlerinin de artırılmasını istiyor. Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı Ankara Koordinatörü Emrah Kırımsoy, rehabilitasyonun önemini anlatırken, mahkeme kararlarını uygulayacak sosyal hizmet kuruluşlarının yaygınlaştırılması gerektiğini dile getiriyor. Ankara Barosu Çocuk Hakları Merkezi Başkanı avukat Türkay Asma da, yeni mahkemelerin altyapılarının iyi hazırlanmasının önemine işaret ediyor. Asma, “Aksi halde tabela mahkeme durumuna düşebilirler.” uyarısında bulunuyor.

Sadece İstanbul ve Ankara’da görülen davaların sayısı çocuk mahkemelerindeki tıkanıklığı gözler önüne seriyor. Ankara’daki 3 çocuk mahkemesi, 7 bine yakın davayı karara bağlamaya çalışıyor. İstanbul’da ise mahkemeler yılda 10 bine yakın dosyayı sonuçlandırmak için uğraş veriyor. Ankara’daki mahkemelerde yeni açılan davalara 8 ay sonrasına gün verilirken, İstanbul’da 1 yıl sonraya atılan duruşma tarihleri var.

Zaman, çocuk mahkemelerindeki sorunu ‘Çocukken işledikleri suçun davası baba oldukları halde hâlâ sürüyor' manşetiyle duyurmuştu. Çocukken davası başlayan sanıkların, iş ve çocuk sahibi olduğu; ancak çocuk mahkemesinde yargılanmalarının devam ettiği belirtiliyordu. 15 yaşında gasp suçu işlediği iddiasıyla hakkında dava açılan K.Y.'nin 30 yaşında, evli ve çocuk sahibi olduğu, yıllar sonra verilecek kararın mağduru olabileceği belirtilmişti. Çocuk davalarına bakan avukat Seda Akço, çocuk mahkemelerinde 15 yıldır yargılaması süren pek çok dava olduğunu ifade ediyor. Yıllar süren davanın sonucunun sanığın kendisi, ailesi ve toplumun zararına olacağını belirten Akço, "Çocuk bu sürede yetişkin oluyor, askerliğini yapıyor, evleniyor ve iş sahibi oluyor. 30 yaşında ceza alan bir kişi 8-10 yıl hapis cezası alsa bunu çocuğuna anlatamaz, cezaevinden çıktığında bir daha iş bulamaz." diye konuşuyor.

Akço, Çocuk Koruma Kanunu'na göre, bütün illere çocuk mahkemesi kurulması yönündeki maddenin uygulanmasının gerektiğini belirtiyor. Çocuk yargılamasının çocuğu suç işlemekten korumak için yapıldığına dikkat çeken Akço, "Bir aile kurmuşsa yargılamaya devam etmenin anlamı yok." diye konuşuyor. Akço, çocuk davalarının 6 ayda bitmesi gerektiğini vurguluyor. Ankara Barosu Çocuk Hakları Merkezi Başkanı avukat Türkay Asma, yılları bulan çocuk yargılamasının uluslararası sözleşmelere aykırı olduğunu ifade ediyor. Asma, hakimlerin çocuk yargılaması konusunda eğitilmiş olması gerektiğini belirtiyor. Adalet Komisyonu'nda Çocuk Koruma Kanunu'yla ilgili görüş sunan avukat Hatice Kaynak ise, tek hakimli yeni mahkemelerin daha hızlı karar vereceğini savunuyor. Yargılama sürecinin yanında denetim ve tedbir sürecinin de çok iyi işlemesi gerektiğini anlatan Kaynak, tedbir ve denetimin iyi işlememesi durumunda, çocukların ıslah edilemeyeceğini ve yargılamanın hızlanmasının bir anlamının kalmayacağını vurguluyor. Kaynak, "Çocuğu korkutmadan yargılama yapmak gerekiyor." diyor. Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı Ankara Koordinatörü Emrahe Kırımsoy ise, çocuk mahkemelerinin sayısının artırılmasının yargılamayı hızlandıracağını belirtiyor. Çocukların uzun süren yargılamadan mağdur olduğunu ifade eden Kırımsoy, 6 ilde bulunan çocuk mahkemelerinin diğer illere de yayılması gerektiğini söylüyor.

Tek hakimli mahkemeler geliyor

Mevcut çocuk mahkemeleri, bir başkan ve iki üyeden oluşuyor. Şu andaki mahkemelerin bir kısmı, çocuk ağır ceza mahkemesine dönüştürülecek. Tek hakimden oluşacak çocuk mahkemelerindeki duruşmalarda cumhuriyet savcısı bulunmayacak. Bu mahkemeler asliye ve sulh ceza mahkemelerinin görev alanına giren çocukların davalarına bakacak. Mahkemelere, çocuk hukukunda uzmanlaşmış çocuk psikolojisi eğitimi almış hâkimler atanacak.

1989’da hizmete başladı

Çocuk Mahkemeleri Hakkında Kanun'un 1979 yılında kabul edilmesinin ardından ilk mahkeme 1989 yılında İstanbul'da kuruldu. 2004'e kadar iki mahkeme görev yaparken, bu sayı ilçelere de mahkeme açma kararıyla geçen yıl 7'ye çıktı. İstanbul dışında, İzmir ve Ankara'da üç, Diyarbakır, Kocaeli ve Trabzon'da birer mahkeme kuruldu. Diğer şehirlerde suç işleyen çocuklara ise suçun niteliğine göre sulh, asliye veya ceza mahkemeleri bakıyor.